İngilizce Edilgen Çatı (Passive Voice): Farklı Zamanlarda Kullanımı ve Örnekler

İngilizce öğrenirken karşılaşılan en temel dilbilgisi konularından biri de şüphesiz Edilgen Çatı, yani Passive Voice‘dur. Aktif (Etken) cümlenin aksine, edilgen cümlede vurgu eylemi yapandan ziyade eylemin kendisine veya eylemden etkilenen nesneye kayar. Özellikle kimin yaptığı belli olmadığında, önemli olmadığında veya eylemin kendisi daha ön planda olduğunda sıkça kullanılır. Bu yazıda, İngilizce’deki farklı zaman yapılarına göre Passive Voice’un nasıl oluşturulduğunu ve kullanıldığını detaylıca inceleyeceğiz.

Edilgen Çatı (Passive Voice) Nedir? Neden Kullanılır?

Etken (Active) bir cümlede özne (subject) eylemi gerçekleştirir. Örneğin, “The cat chased the mouse.” (Kedi fareyi kovaladı) cümlesinde özne ‘the cat’ ve eylem ‘chased’.

Edilgen (Passive) cümlede ise etken cümlenin nesnesi (object) özne konumuna geçer ve eylemden etkilenen durumuna gelir. Yukarıdaki cümlenin edilgen hali şöyledir: “The mouse was chased by the cat.” (Fare kedi tarafından kovaladı). Burada artık özne ‘the mouse’tur ve eylemi yapan (‘by the cat’) cümlenin sonunda belirtilebilir veya belirtilmeyebilir.

Passive Voice kullanmamızın başlıca nedenleri şunlardır:

1. Eylemi yapan kişi veya şey bilinmiyorsa.
2. Eylemi yapan kişi veya şey önemli değilse.
3. Eylemin kendisi veya eylemden etkilenen nesne daha önemliyse.
4. Daha resmi veya objektif bir ton yaratmak istendiğinde (örneğin bilimsel makalelerde, haberlerde).

Edilgen Çatının Temel Yapısı

Edilgen çatıdaki cümleler temel olarak şu formülle kurulur:

Özne + Yardımcı Fiil ‘to be’ (Zamana Göre Çekimlenmiş) + Fiilin 3. Hali (Past Participle – V3) + (by + Eylemi Yapan)

Burada en kritik nokta, to be fiili‘nin cümlenin zamanına uygun olarak doğru şekilde çekimlenmesidir. Fiilin 3. hali (V3) ise her zaman aynı kalır.

Şimdi farklı zamanlarda (tenses) bu yapının nasıl uygulandığına bakalım.

Farklı Zamanlarda Edilgen Çatı Kullanımı

1. Simple Present Tense (Geniş Zaman)

• Active: People speak English all over the world.
• Passive Yapısı: am/is/are + V3
• Passive: English is spoken all over the world. (İngilizce tüm dünyada konuşulur.)
• Passive: These emails are written by the manager. (Bu e-postalar müdür tarafından yazılır.)

2. Simple Past Tense (Geçmiş Zaman)

• Active: Someone stole my bike yesterday.
• Passive Yapısı: was/were + V3
• Passive: My bike was stolen yesterday. (Bisikletim dün çalındı.)
• Passive: The Pyramids were built thousands of years ago. (Piramitler binlerce yıl önce inşa edildi.)

3. Present Continuous Tense (Şimdiki Zaman)

• Active: They are repairing the road.
• Passive Yapısı: am/is/are + being + V3
• Passive: The road is being repaired. (Yol şu anda tamir ediliyor.)
• Passive: A new song is being recorded in the studio. (Stüdyoda yeni bir şarkı kaydediliyor.)

4. Past Continuous Tense (Geçmişte Devam Eden Zaman)

• Active: They were painting the walls when I arrived.
• Passive Yapısı: was/were + being + V3
• Passive: The walls were being painted when I arrived. (Ben geldiğimde duvarlar boyanıyordu.)
• Passive: The dinner was being cooked while we were watching TV. (Biz TV izlerken akşam yemeği pişiriliyordu.)

5. Present Perfect Tense (Yakın Geçmiş Zaman)

• Active: She has finished the report.
• Passive Yapısı: have/has + been + V3
• Passive: The report has been finished. (Rapor bitirildi.)
• Passive: Three books have been written by this author so far. (Bu yazar tarafından şimdiye kadar üç kitap yazıldı.) Bu zamanın aktif kullanımı hakkında daha fazla bilgi için Present Perfect Tense yazımıza göz atabilirsiniz.

6. Past Perfect Tense (Miş’li Geçmiş Zaman)

• Active: He had repaired the car before the trip.
• Passive Yapısı: had + been + V3
• Passive: The car had been repaired before the trip. (Seyahatten önce araba tamir edilmişti.)
• Passive: All the arrangements had been made before the guests arrived. (Misafirler gelmeden önce tüm düzenlemeler yapılmıştı.)

7. Simple Future Tense (‘will’ ile Gelecek Zaman)

• Active: They will announce the results tomorrow.
• Passive Yapısı: will + be + V3
• Passive: The results will be announced tomorrow. (Sonuçlar yarın açıklanacak.)
• Passive: The package will be delivered next week. (Paket haftaya teslim edilecek.)

8. Simple Future Tense (‘be going to’ ile Gelecek Zaman)

• Active: They are going to build a new bridge.
• Passive Yapısı: am/is/are + going to + be + V3
• Passive: A new bridge is going to be built. (Yeni bir köprü inşa edilecek.)
• Passive: The problem is going to be discussed in the meeting. (Problem toplantıda tartışılacak.)

9. Future Perfect Tense (Gelecekte Bitmiş Zaman)

• Active: They will have finished the project by next year.
• Passive Yapısı: will + have + been + V3
• Passive: The project will have been finished by next year. (Proje gelecek yıla kadar bitirilmiş olacak.)
• Passive: By the time you arrive, the meal will have been prepared. (Sen gelene kadar yemek hazırlanmış olacak.)

10. Modal Fiiller ile Edilgen Çatı

Modal fiiller (can, could, may, might, must, should, etc.) ile de edilgen çatı kullanılabilir. Yapı oldukça basittir:

• Active: You must finish the task today.
• Passive Yapısı: Modal + be + V3
• Passive: The task must be finished today. (Görev bugün bitirilmeli.)
• Passive: This door can be opened easily. (Bu kapı kolayca açılabilir.)
• Passive: The rules should be followed by everyone. (Kurallara herkes tarafından uyulmalı.)
• Daha fazla bilgi için İngilizce modallar konusunu inceleyebilirsiniz.

Not: Future Continuous (will be V-ing) ve Perfect Continuous (have/has/had been V-ing) zamanları genellikle edilgen çatıda kullanılmazlar veya kullanımları çok nadirdir ve doğal değildir.

‘By’ Kullanımı: Eylemi Yapanı Belirtme

Edilgen cümlede eylemi kimin veya neyin yaptığını belirtmek istiyorsak, cümlenin sonuna ‘by + agent (eylemi yapan)’ ekleriz.

• The Mona Lisa was painted by Leonardo da Vinci.
• The mistake was made by me.
• The city was destroyed by the earthquake.

Ancak, daha önce de belirtildiği gibi, eylemi yapan bilinmiyorsa, önemsizse veya bağlamdan anlaşılıyorsa ‘by + agent’ kısmı genellikle kullanılmaz.

• My wallet was stolen. (Kim tarafından çalındığı bilinmiyor veya önemli değil)
• The decision has been made. (Kararı kimin verdiği değil, kararın verilmiş olması önemli)

Sonuç

İngilizce Edilgen Çatı (Passive Voice), özellikle eylemin veya sonucunun eylemi yapandan daha önemli olduğu durumlarda iletişimi daha etkili hale getiren güçlü bir dilbilgisi aracıdır. Farklı zamanlara göre ‘to be’ fiilinin doğru çekimini ve ardından fiilin 3. halini (V3) kullanarak Passive Voice yapılarını kolayca oluşturabilirsiniz. Hangi zamanda hangi yapının kullanılacağını öğrenmek ve bol bol pratik yapmak, bu konuyu kalıcı hale getirmenin anahtarıdır. Unutmayın, İngilizce dilbilgisinin bu önemli parçasını anlamak, hem yazılı hem de sözlü anlatımınızı zenginleştirecektir.