İleri Seviye Edilgen Yapılar (Passive Voice): Kapsamlı Rehber

İngilizce öğrenirken karşılaşılan en temel dilbilgisi konularından biri de edilgen yapı, yani Passive Voice‘dur. Genellikle eylemi yapan kişiden (özne) ziyade, eylemden etkilenen nesneye veya eylemin kendisine odaklanmak istendiğinde kullanılır. Ancak Passive Voice sadece basit cümlelerle sınırlı değildir. İngilizcede ustalaşmak için, özellikle farklı zamanlar (tenses) ve yardımcı fiiller (modals) ile birlikte kullanılan ileri seviye edilgen yapıları anlamak büyük önem taşır. Bu makalede, edilgen yapıların daha karmaşık kullanımlarını, özellikle de eylemi yapanın bilinmediği, genel olduğu veya vurgulanmak istenmediği durumları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Edilgen Yapı (Passive Voice) Temelleri

Edilgen yapıya geçmeden önce, temel formülü hatırlayalım: Nesne + Yardımcı Fiil ‘to be’ (uygun çekimi) + Fiilin 3. Hali (Past Participle) + (by + Özne).

‘To be’ fiilinin doğru çekimi, cümlenin zamanına göre değişir. Bu temel yapı hakkında daha fazla bilgi için İngilizce ‘to be’ fiili kullanımı yazımıza göz atabilirsiniz. Örnek:

• Active: John writes the report. (John raporu yazar.)
• Passive: The report is written by John. (Rapor John tarafından yazılır.)

Passive cümlede ‘by John’ kısmı, eylemi yapanın kim olduğunu belirtir. Ancak ileri seviye kullanımlarda bu kısım genellikle atılır.

Farklı Zamanlarda (Tenses) Edilgen Yapı Kullanımı

Passive voice, İngilizcedeki hemen hemen tüm zamanlarla kullanılabilir. İşte bazı yaygın örnekler:

1. Simple Present Passive: am/is/are + V3
   • Örnek: English is spoken all over the world. (Dünyanın her yerinde İngilizce konuşulur.) – Kim tarafından konuşulduğu genel ve önemsizdir.
   • Örnek: The reports are prepared every Monday. (Raporlar her Pazartesi hazırlanır.) – Hazırlayan kişi belirtilmemiş.
2. Simple Past Passive: was/were + V3
   • Örnek: The window was broken last night. (Pencere dün gece kırıldı.) – Kim tarafından kırıldığı bilinmiyor olabilir.
   • Örnek: These houses were built in the 19th century. (Bu evler 19. yüzyılda inşa edildi.) – İnşa edenler önemsiz veya bilinmiyor.
3. Present Continuous Passive: am/is/are + being + V3
   • Örnek: The meeting room is being cleaned right now. (Toplantı odası şu anda temizleniyor.) – Temizleyen kişi önemli değil.
   • Örnek: A new bridge is being constructed over the river. (Nehrin üzerine yeni bir köprü inşa ediliyor.)
4. Past Continuous Passive: was/were + being + V3
   • Örnek: The documents were being printed when the power went out. (Elektrik kesildiğinde belgeler basılıyordu.)
   • Örnek: He realized he was being followed. (Takip edildiğini fark etti.) – Kim tarafından takip edildiği bilinmiyor.
5. Present Perfect Passive: has/have + been + V3
   • Örnek: The project has been completed recently. (Proje yakın zamanda tamamlandı.)
   • Örnek: Your application has been received. (Başvurunuz alındı.) – Kim tarafından alındığı genellikle önemsizdir.
6. Past Perfect Passive: had + been + V3
   • Örnek: All the arrangements had been made before they arrived. (Onlar varmadan önce tüm düzenlemeler yapılmıştı.)
   • Örnek: The mistake had been discovered before the report was sent. (Rapor gönderilmeden önce hata fark edilmişti.)
7. Future Simple Passive: will + be + V3
   • Örnek: The results will be announced tomorrow. (Sonuçlar yarın açıklanacak.) – Açıklayacak kurum/kişi bağlamdan bellidir veya önemsizdir.
   • Örnek: The package will be delivered next week. (Paket haftaya teslim edilecek.)
8. Future Perfect Passive: will + have been + V3
   • Örnek: By next year, the new system will have been implemented. (Gelecek yıla kadar yeni sistem uygulanmış olacak.)
   • Örnek: All the exams will have been graded by the end of the month. (Ay sonuna kadar tüm sınavlar notlandırılmış olacak.)

Yardımcı Fiillerle (Modals) Edilgen Yapı Kullanımı

Modallar (can, could, may, might, must, should, would, etc.) ile de edilgen yapılar kurulabilir. Bu yapılar olasılık, gereklilik, tavsiye gibi anlamları pasif cümleye taşır.

• Modal + be + V3 (Present/Future anlamı):
  • Örnek: This problem can be solved easily. (Bu problem kolayca çözülebilir.)
  • Örnek: The rules must be followed by everyone. (Kurallara herkes tarafından uyulmalıdır.)
  • Örnek: Appointments should be made in advance. (Randevular önceden alınmalıdır.)
  • Örnek: Your keys might be found in the kitchen. (Anahtarların mutfakta bulunabilir.)
• Modal + have been + V3 (Past anlamı):
  • Örnek: The package should have been delivered yesterday. (Paket dün teslim edilmeliydi.) – Edilmediği anlamı çıkar.
  • Örnek: He might have been injured in the accident. (Kazada yaralanmış olabilir.)
  • Örnek: This mistake could have been avoided. (Bu hatadan kaçınılabilirdi.)
  • Örnek: The suspect must have been seen leaving the building. (Şüpheli binayı terk ederken görülmüş olmalı.)

İngilizce modal fiiller ve kullanımları hakkında daha fazla bilgi edinmek, pasif yapıları daha etkin kullanmanıza yardımcı olacaktır.

Passive Voice Neden Kullanılır? (Önemli Kullanım Alanları)

İleri seviye edilgen yapıları anlamanın anahtarı, neden ve ne zaman kullanıldıklarını bilmektir:

1. Eylemi Yapan Bilinmediğinde: Eylemi kimin gerçekleştirdiği bilinmiyorsa veya önemsizse.

• Örnek: My wallet has been stolen. (Cüzdanım çalındı.) – Kim çaldı bilmiyoruz.

2. Eylemi Yapan Önemsiz veya Çok Genel Olduğunda: Eylemi yapan kişi veya grup belirli değilse, genel bir ifadeyse (insanlar, birileri vb.) veya vurgulanmak istenmiyorsa.

• Örnek: Seat belts must be worn at all times. (Emniyet kemerleri her zaman takılmalıdır.) – Kim tarafından? Elbette arabayı kullanan veya içinde bulunanlar tarafından.
• Örnek: It is said that the company is planning layoffs. (Şirketin işten çıkarmalar planladığı söyleniyor.) – Kim söylüyor? Genel olarak insanlar, dedikodular…

3. Eylemin veya Eylemden Etkilenenin Vurgulanmak İstendiğinde: Cümlenin odağını eylemi yapandan alıp eylemin kendisine veya sonuçlarına çevirmek için.

• Örnek: The ‘Mona Lisa’ was painted by Leonardo da Vinci. – Burada vurgu Mona Lisa’dadır.
• Örnek: Significant progress has been made in cancer research. (Kanser araştırmalarında önemli ilerleme kaydedildi.) – Vurgu ilerlemenin kendisindedir.

4. Resmi ve Bilimsel Yazımda: Raporlarda, makalelerde, resmi duyurularda daha nesnel ve kişisel olmayan bir üslup yaratmak için sıklıkla tercih edilir.

• Örnek: The experiment was conducted under controlled conditions. (Deney kontrollü koşullar altında gerçekleştirildi.)
• Örnek: It is believed that the new policy will be effective. (Yeni politikanın etkili olacağına inanılıyor.)

Diğer İleri Seviye Pasif Yapılar

• Passive Infinitives (to be + V3 / to have been + V3): Bazı fiillerden sonra mastar halinde pasif yapı kullanılır.
  • Örnek: He wants to be promoted. (Terfi etmek istiyor.)
  • Örnek: She seems to have been informed about the changes. (Değişiklikler hakkında bilgilendirilmiş gibi görünüyor.)
• Passive Gerunds (being + V3): Bazı fiillerden veya edatlardan sonra isim-fiil halinde pasif yapı kullanılır.
  • Örnek: I dislike being told what to do. (Ne yapmam gerektiğinin söylenmesinden hoşlanmam.)
  • Örnek: He is afraid of being misunderstood. (Yanlış anlaşılmaktan korkuyor.)
• Causative Passive (Have/Get Something Done): Bir işi başkasına yaptırdığımızı ifade ederken kullanılır. Doğrudan pasif olmasa da yakından ilişkilidir.
  • Örnek: I had my car repaired yesterday. (Dün arabamı tamir ettirdim.) – Ben tamir etmedim, başkası etti.
  • Örnek: She is getting her hair cut tomorrow. (Yarın saçını kestirecek.)

Sonuç

İleri seviye edilgen yapılar (Advanced Passive Constructions), İngilizceyi daha etkili ve akıcı kullanmanın önemli bir parçasıdır. Özellikle eylemi yapanın belirsiz, genel veya önemsiz olduğu durumlarda, eyleme veya sonuca odaklanmak istendiğinde ve resmi yazılarda passive voice büyük kolaylık sağlar. Farklı zamanlar ve modallar ile pasif yapıların nasıl kurulduğunu ve hangi bağlamlarda tercih edildiğini anlamak, İngilizce dilbilgisi bilginizi derinleştirecek ve iletişim becerilerinizi geliştirecektir. Bol bol pratik yaparak bu yapıları doğal bir şekilde kullanmaya başlayabilirsiniz.